หัตถกรรมของหมู่บ้านหาดเสี้ยว

             เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวไทยพวนตำบลหาดเสี้ยวที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษซึ่งเป็นคนพวนที่อพยพมาจาก

         ซิ่นดำปึก ซิ่นตาผะแดงเหย่อ ส่วนของชายจะมีบ้าง เช่น เสื้อแพ่ เสื้อคอจีน เสื้อเชิ้ตเสื้อ คอกลมแขนยาว โซ้งแล้

          ประเภทเครื่องใช้บรรจุ  เช่น  ถง  (ถุงย่าม)  ถงหมะ ถงเส่อห่อข้าว  ถงเหย่อ ถงตาอิดใช้ในงานพิธีต่าง ๆ  เช่น 

ประเภทผ้าไทยพวนบ้านหาดเสี้ยว

2.1.ผ้าตีนจก

การทอผ้าตีนจกแบบดั้งเดิมของชาวไทยพวนหาดเสี้ยว จะใช้ขนเม่นในการจก (ล้วง) ฝ้ายจากด้านล่างขึ้นด้านบน
บนเส้นยืน โดยจะทอผ้าจากด้านหน้าของผ้าจก ( ผ้าตีนจกของที่อื่นๆ เช่น ผ้าจกแม่แจ่ม ผ้าจกราชบุรีจะทอจากด้านหลัง )
ของชาวไทยพวนหาดเสี้ยว จะใช้ขนเม่นในการจก (ล้วง) ฝ้ายจากด้านล่างขึ้นด้านบน บนเส้นยืน โดยจะทอผ้าจากด้านหน้า
ของผ้าจก ( ผ้าตีนจกของที่อื่นๆ เช่น ผ้าจกแม่แจ่ม ผ้าจกราชบุรีจะทอจากด้านหลัง )

2.1.1. ลักษณะเด่นของผ้าตีนจกไทยพวนหาดเสี้ยว

ผ้าตีนจกไทยพวนมีลักษณะที่แตกต่างจากผ้าตีนจกของที่อื่นๆ คือ การใช้ขนเม่นในการจกฝ้ายจากด้านล่างขึ้นด้านบน
บนเส้นยืน ให้เป็นไปตามลวดลายโดยมิได้มีการเก็บลวดลายไว้ล่วงหน้า ผู้ทอผ้าตีนจกจะต้องใช้ความชำนาญในการจดจำ
ลวดลาย เพื่อให้การทอผ้าเป็นไปด้วยความรวดเร็ว และการทอผ้าแต่ละแถว จะต้องใช้ความวิริยะ อุตสาหะ เพราะต้องนับ
เส้นด้ายแต่ละเส้น เพื่อใส่ด้ายสีในการจกเข้าไปโดยใช้ขนเม่นในการสอดด้ายสีนั้นๆ ระยะเวลาในการทอผ้าตีนจก จึงต้อง
ใช้เวลานานกว่าผ้าประเภทอื่นๆ แต่เมื่อแล้วเสร็จ ผ้าตีนจก จะเป็นผ้าที่มีความงดงาม ประณีต กว่าผ้าผืนใดๆ ของชาวไทยพวน

2.1.3. ลายประกอบของผ้าตีนจก
ลายประกอบของผ้าตีนจก แต่ละลายจะมีความแตกต่างกันไป และมีความหมายแฝงอยู่ในตัวเอง ดังนี้
2.1.3.1. พันคิง ลักษณะเป็นขีดเล็กๆ เรียงต่อกันไปเป็นแถวยาว เป็นลายที่ใช้คั่นสลับระหว่างลายต่างๆ

2.1.3.2. ลายนกคุ้ม ลักษณะเป็นรูปนกตัวเล็กๆสองตัว ยืนเข้าหากันในกรอบเป็นคู่ๆ หมายถึง การอยู่คุ้มเหย้าคุ้มเรือน
คุ้มผัวคุ้มเมีย บังเกิดเป็นศิริมงคลต่อการใช้ชีวิตคู่

2.1.3.3. ลายนกคาบ ลักษณะเป็นนกเล็กๆ สองตัวหันหน้าชนกัน และคาบดอกไม้ร่วมกัน หมายถึงการให้สัจจะวาจา
ที่จะครองรักร่วมกันอย่างจีรังยั่งยืน

2.1.3.4. ลายนกหมู่ ลักษณะเป็นนกเล็กๆ ยืนเรียงต่อกันไปตลอดผืน หมายถึงการไปเป็นหมู่เป็นพวก ไม่มีความขัดแย้ง
ทั้งในด้านความคิดและการกระทำ บังเกิดความสามัคคีจีรังยั่งยืน

2.1.3.5. ลายดอกหมี่ ลักษณะเป็นลายคล้ายดอกไม้ ตกแต่งให้เกิดความสวยงาม

2.1.3.6. ลายผีเสื้อ ลักษณะเป็นลายคล้ายผีเสื้อ ตกแต่งให้เกิดความสวยงาม

2.1.3.7. ลายฟันปลา ลักษณะเป็นซี่เล็กๆสูงต่ำคล้ายฟันปลา

2.1.3.8. ลายสร้อยพร้าว ลักษณะคล้ายก้างปลาวางเป็นแนวติดต่อกัน เป็นลายประกอบเพื่อความสวยงาม

2.1.3.9. ลายเครือขอ ลักษณะรูปทรงคล้ายตะขอวางตัวในมุมเอียง แต่ละขอเกาะเกี่ยวกันเป็นเครือยาว

2.1.3.10. ลายสร้อยสา ลักษณะจะประกอบด้วย หัวสร้อยสา และมีหางเป็นเส้นตรงยาวลงมาเกือบจรดเชิงผ้า
เพื่อเพิ่มความอ่อนช้อยให้กับผ้าตีนจก ซึ่งลายนี้จะเป็นลายสุดท้ายของผ้าตีนจก

2.1.4. ลายหลักของผ้าตีนจก

      ลายหลักของผ้าตีนจก เป็นลายที่อยู่ตรงกลางของผ้าตีนจก มีลักษณะที่เด่นกว่าลายประกอบ ลายหลักที่เป็นลายแบบโบราณ
ของชาวไทยพวนหาดเสี้ยว มีทั้งหมด 9 ลาย ดังนี้

2.1.4.1. ลายเครือน้อย เป็นลายหลักที่ทอได้ง่าย สามารถให้เด็กฝึกหัดทำได้ โครงสร้างของลายไม่ซับซ้อนลายประกอบที่เป็น
เอกลักษณ์ ของลายเครือน้อย คือ จะใช้นกหมู่แทนนกคาบ ในสมัยก่อนตีนจกลายเครือน้อยจะต่อกับซิ่นมุก

2.1.4.2. ลายเครือกลาง เป็นลายหลักที่คล้ายกับลายเครือน้อย แต่เพิ่มความยากในการจกมากขึ้น ลายประกอบจะใช้ลายประกอบ
ทั่วๆไปเหมือนกับลายอื่นๆ ในสมัยก่อนตีนจกลายเครือกลางมักจะต่อกับซิ่นเข็น

2.1.4.3. ลายเครือใหญ่ เป็นลายหลักที่มีดอกไม้อยู่ตรงกลาง ลายประกอบจะใช้ลายประกอบทั่วๆไปเหมือนกับลายอื่นๆในสมัยก่อน
ตีนจกลายเครือใหญ่ มักจะต่อกับซิ่นมุก

2.1.4.4 . ลายสี่ขอ เป็นลายหลักที่คล้ายลายสิบสองหน่วยตัด แต่มีขนาดเล็กว่า คือ มี 4 ขอ ส่วนใหญ่เป็นผ้าซิ่นสำหรับเด็ก ในสมัยก่อน
ตีนจกลายสี่ขอ มักจะต่อกับซิ่นตาหว้า

2.1.4.5 . ลายแปดขอ เป็นลายหลักที่คล้ายกับลายมนสิบหก แต่ขนาดเล็กกว่า ลายประกอบที่มีลักษณะเด่น คือจะใช้ลายนกแถว แทน
ลายนกคาบ ในสมัยก่อนตีนจกลายแปดขอ มักจะต่อกับซิ่นอ้อมแดง

2.1.4.6. ลายน้ำอ่าง เป็นลายหลักที่มีนกสองตัวคาบดอกไม้ร่วมกัน คล้ายกับการคาบในอ่างน้ำ ลายประกอบจะใช้เหมือนกับ
ลายอื่นโดยทั่วไป ในสมัยก่อนตีนจกลายน้ำอ่าง มักจะต่อกับซิ่นเข็น

2.1.4.7. ลายสองท้อง เป็นลายหลักที่คล้ายกับลายน้ำอ่างแต่มีขนาดใหญ่กว่า คือ นอกจากจะมีนกใหญ่สองตัวคาบดอกไม้ร่วมกันแล้ว
ยังมีนกอีกสองตัว ที่มีขนาดเล็กคาบดอกไม้ร่วมกันอยู่ด้วย ทำให้ลายสองท้อง มีขนาดใหญ่กว่าลายหลักอื่นๆ และลายประกอบ
ที่แตกต่างจากลายหลักอื่นๆ คือ จะใช้ลายผีเสื้อแทนลายดอกหมี่

2.1.4.8. ลายมนสิบหก เป็นลายหลักที่มีมุม 16 มุม มีลักษณะคล้ายกับลายแปดขอ แต่มีขนาดใหญ่กว่า ลายประกอบจะใช้เหมือนกับ
ลายอื่นๆโดยทั่วไป ในสมัยก่อนตีนจกลายมนสิบหก มักจะต่อกับซิ่นตาเติบ

2.1.4.9. ลายสิบสองหน่วยตัด เป็นลายหลักที่มีขอ 12 ขอ มีขาพันทำเป็นสามเหลี่ยม และมีนกคาบตัวเล็กอยู่ตรงกลางลายประกอบ
จะใช้เหมือนกับลายอื่นๆ โดยทั่วไป ในสมัยก่อนตีนจกลายสิบสองหน่วยตัด มักจะต่อกับซิ่นตาหว้า

2.2. ผ้ามุก

เป็นผ้าทอที่จัดอยู่ในประเภทผ้าเหยียบดอก หมายถึง ลวดลายจะเกิดในเส้นฝ้ายยืน โดยจะต้องทำเครือฝ้ายยืน 2 เครือ
คือ ชั้นฝ้ายยืนที่เป็นพื้น และ ชั้นฝ้ายยืนที่เก็บลวดลายมุก เวลาทอจะใช้วิธีการเหยียบไม้เพื่อสลับฝ้ายยืนทั้งสองชั้น

2.2.1 .ลักษณะเด่นของผ้ามุก

เป็นผ้าทอที่มีลวดลายสวยงาม มีรูปทรงกลมคล้ายมุก และสามารถเปลี่ยนไม้เหยียบเพื่อให้เกิดลวดลายใหม่ได้ เช่น
มุกขาเปีย มุกดอกคว่ำดอกหงาย เป็นต้น

ผ้ามุก - ขาเปีย 

ผ้ามุก - ลายดอกคว่ำดอกหงาย 
 

2.3. ผ้าลายพริกไทย

เป็นผ้าทอที่จัดอยู่ในประเภทเหยียบดอก มี่สี่เหา ( สี่เขา หรือ สี่ตะกอ ) ลวดลาย จะถูกเก็บไว้ล่วงหน้าในแต่ละตะกอ
บนเส้นยืน รวม 4 ตะกอ การสอดเส้นด้ายพุ่ง จะสอดตามการเหยียบไล่ไม้ของผู้ทอ เพื่อให้เกิดลวดลายตามที่เก็บไว้ ในสมัยก่อน
ส่วนใหญ่จะทอเพื่อทำเป็นผ้าห่ม โดยทอผ้า 2 ชิ้นมาเย็บต่อกลาง หน้าผ้า 1 ชิ้นประมาณ 20 นิ้ว ในปัจจุบัน นำมาดัดแปลง
โดยใช้ฝ้ายเส้นเล็กทอ และทำหน้าผ้าให้กว้างขึ้น เพื่อให้ใช้ประโยชน์ได้มากขึ้น

2.3.1. ลักษณะเด่นของผ้าลายพริกไทย

ผ้าลายพริกไทย มีลักษณะเป็นดอกเล็กๆ ผิวสัมผัสของผ้าจะนูนขึ้นมาตรงลายดอก เนื้อผ้ามีความนุ่มมือเหมาะสำหรับ
เป็นผ้าห่ม ผ้าคลุมไหล่

2.3.2. โครงสร้างของผ้าลายพริกไทย

โครงสร้างของผ้าลายพริกไทย ส่วนใหญ่จะมีลวดลายตลอดผืน กรณีที่ทำเป็นผ้าห่มในสมัยก่อน อาจจะมีการสลับสี
ช่วงหัว - ท้ายของผ้าห่มบ้างเพื่อความสวยงาม
 

2.4. ผ้าลายสอง

เป็นผ้าทอที่จัดอยู่ในประเภทเหยียบดอก มีสี่เหา ( สี่เขา หรือ สี่ตะกอ ) ลวดลาย จะถูกเก็บไว้ล่วงหน้าในแต่ละตะกอ
บนเส้นยืน รวม 4 ตะกอ การสอดเส้นด้ายพุ่ง จะสอดตามการเหยียบไล่ไม้ ของผู้ทอ  เพื่อให้เกิดลวดลายตามที่เก็บไว้
ผ้าลายสองนี้ ในสมัยก่อนส่วนใหญ่ จะทอเพื่อทำเป็นผ้าห่ม เรียกว่า ผ้าห่มตาแดง ( ลายสองมีริ้วแดง ) ใช้ฝ้ายเส้นใหญ่ทอ
เพื่อเพิ่มความอบอุ่น ในปัจจุบันนำมาดัดแปลงโดยใช้ฝ้ายเส้นเล็กทอ เพื่อให้ใช้ประโยชน์ได้มากขึ้น เครือผ้าลายสองนี้
สามารถทอ ให้เกิดลายลูกแก้วได้ถ้าเหยียบไม้ไปตามลวดลาย อีกแบบหนึ่ง

2.4.1. ลักษณะเด่นของผ้าลายสอง

ผ้าลายสองมีลักษณะของลายที่เป็นเส้นทะแยงซ้าย - ขวาสลับกันไปเป็นช่วงๆ ขึ้นอยู่กับความต้องการของผู้ใช้ ผิวสัมผัส
ของเนื้อผ้าจะมีความนูน ลวดลายจะคล้ายผ้ายีนส์

2.4.2. โครงสร้างของผ้าลายสอง

โครงสร้างของผ้าลายสอง ส่วนใหญ่เป็นลวดลายตลอดผืน กรณีที่ทอเป็นผ้าห่ม อาจสลับสีบ้างช่วงหัว - ท้ายของผ้าห่ม
เพื่อเพิ่มความสวยงาม
 

2.5. ผ้ายกดอก

เป็นผ้าทอที่พัฒนาขึ้นใหม่ จัดอยู่ในประเภทยกเหา ( เขา ) โดยมีการเก็บลวดลายไว้ล่วงหน้า ใช้วิธีการทอแบบยกเหา
( เขา ) แล้วสอดไม้แป้นขิด ตั้งค้างไว้ จึงจะสอดด้ายพุ่งเข้าไป เพื่อให้เกิดลวดลาย ลักษณะการทอ ที่มีการยกเหา เพื่อให้เกิด
ลวดลายนี้ เรียกว่า การทอผ้ายกดอก

2.5.1. ลักษณะเด่นของผ้ายกดอก

ผ้ายกดอกมีลักษณะเด่น คือ ในผืนผ้าจะมีลวดลายในตัว โดยผิวสัมผัส ผ้ายกดอก จะมีความนูน ของผืนผ้าแต่ละชิ้น
แตกต่างกัน ขึ้นอยุ่กับลวดลาย แต่ละลาย ส่วนใหญ่ลายจะใช้ฝ้าย หรือไหมสีเดียวกัน ตลอดทั้งผืนบางครั้ง อาจมีการจกฝ้าย
เพิ่มเติมเพื่อเพิ่มความเด่น ของลวดลายก็ได้

2.5.2. โครงสร้างของผ้ายกดอก

โครงสร้างของผ้ายกดอก ส่วนใหญ่จะมีลวดลายตลอดผืน เพื่อใช้สำหรับตัดเสื้อผ้า หรืออาจมีลวดลายเป็นช่วงๆ
เพื่อประโยชน์ ในการใช้สอย ที่แตกต่างกันไป เช่น ผ้ายกดอกที่ทำเป็นผ้าคลุมไหล่ ช่วงชายผ้าอาจทอลาย สลับกับพื้น
เป็นช่วงๆ ก็ได้